Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTETerenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem
Data publikacji: 27.03.2024
Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 87 - 108
https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.024.19545Autorzy
Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem
Zanieczyszczenie rzek makroplastikiem (cząstkami plastiku > 5 mm) jest nowym problemem środowiskowym występującym od połowy ubiegłego stulecia. Dostawa makroplastiku do środowiska rzecznego zagraża organizmom żywym i obniża estetykę krajobrazu nadrzecznego. Co istotne, mikrocząstki plastiku powstające w trakcie fragmentacji makroplastiku w rzece mogą migrować do innych środowisk, zmniejszając możliwość jego usuwania ze środowiska oraz negatywnie wpływając na kolejne organizmy oraz zdrowie ludzi. Pierwszym krokiem umożliwiającym ocenę i ograniczenie wyżej wymienionych ryzyk jest zebranie bezpośrednich informacji terenowych o ilości makroplastiku zanieczyszczającego system fluwialny. Podstawy metodyczne umożliwiające przeprowadzenie takich badań są od kilku lat opracowywane i opisywane w literaturze zagranicznej, jednak nie były do tej pory omawiane w literaturze krajowej. W artykule przedstawiono metodykę wykorzystywaną do badań terenowych nad dostawą, transportem, depozycją i remobilizacją makroplastiku w środowisku fluwialnym. Omówiono także, jak zebrane informacje mogą zostać wykorzystane w działaniach praktycznych zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia rzek makroplastikiem.
Barnes D.K.A., Galgani F., Thompson R.C., Barlaz M., 2009, Accumulation and fragmentation of plastic debris in global environments, Philosophical Transactions of the Royal Society, Biological Science, 364, 1985–1998.
Blettler M.C.M., Mitchell, C., 2021, Dangerous traps: macroplastic encounters affecting freshwater and terrestrial wildlife, Science of The Total Environment, 798, 149317.
Borelle S.B., Ringma J., Law K.L., Monnahan C.C., Lebreton L., McGivern A., Murphy E., i in., 2020, Predicted growth in plastic waste exceeds efforts to mitigate plastic pollution, Science, 369, 1515–1518.
Chamas A., Moon H., Zheng J., Qiu Y., Tabassum T., Jang J.H., Abu-Omar M., Scott S.L., Suh S., 2020, Degradation Rates of Plastics in the Environment, ACS Sustainable Chemistry & Engineering, 8(9), 3494–3511.
Ciszewski D., Czajka A., 2009, Akumulacja osadów na równinach zalewowych rzek silnie zmienionych antropogenicznie: górna Wisła i Odra, Przegląd Geologiczny, 57(7), 576–583.
Czajka A., 2000, Sedymentacja pozakorytowa aluwiów w strefie międzywala Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej, Przegląd Geologiczny, 48(3), 263–267.
Czajka A., 2007, Środowisko sedymentacji osadów przykorytowych rzek uregulowanych na przykładzie górnej Odry i górnej Wisły, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Geyer R., 2020, Production, use, and fate of synthetic polymers, [w:] T.M. Letcher (red.), Plastic Waste and Recycling, Academic Press, Londyn, 13–32.
Geyer R., Jambeck J., Lavender Law K., 2017, Production, use, and fate of all plastics ever made, Science Advances, 3, e1700782.
González-Fernández D., Hanke G., 2017, Toward a Harmonized Approach for Monitoring of Riverine Floating Macro Litter Inputs to the Marine Environment, Frontiers in Marine Science, 4(86). DOI: 10.3389/fmars.2017.00086s.
Haska W., Liro M., Mikuś P., Gorczyca E., 2024, Road system and pollution of mountain rivers with household waste, the case of the Kamienica Gorczańska stream, European Geosciences Union General Assembly, Vienna (Austria), 14–19 April 2024.
Hurley R., Horton A., Lusher A., Nizzetto L. 2020, Plastic waste in the terrestrial environment, [w:] T.M. Letcher (red.), Plastic Waste and Recycling, Academic Press, Londyn, 163–193.
Hurley R., Braaten H.F.V., Nizzetto L., Steindal E.H., Lin Y., Clayer F., van Emmerik T., Buenaventura N.T., Eidsvoll D.P., Økelsrud A., 2023, Measuring riverine macroplastic: methods, harmonisation, and quality control, Water Research, 235, 119902. DOI: 10.1016/j.watres.2023.119902.
Jambeck J.R., Geyer R., Siegler T., Perryman M., Anrady A., Narayan R., Lavender Law K., 2015, Plastic waste inputs from land into the ocean, Science, 347, 768–771.
Kukulak J., 2004, Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej: na przykładzie aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich, Prace Monograficzne -Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 381, Kraków.
Lechthaler S., Waldschläger K., Stauch G., Schüttrumpf H., 2020, The Way of Macroplastic through the Environment, Environments, 7, 73.
Liro M., 2012, Wpływ regulacji koryta na warunki sedymentacji osadów na równinie zalewowej dolnego Dunajca, Przegląd Geologiczny, 60(7), 380–386.
Liro M., van Emmerik T., Wyżga B., Liro J., Mikuś P., 2020, Macroplastic Storage and Remobilization in Rivers, Water, 12(2055), 1–14. DOI: 10.3390/w12072055.
Liro M., Mikuś P., Wyżga B., 2022, First insight into the macroplastic storage in a mountain river: The role of in-river vegetation cover, wood jams and channel morphology, Science of the Total Environment, 838, 156354. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2022.156354.
Liro M., Zielonka A., van Emmerik T.H.M., 2023a, Macroplastic fragmentation in rivers. Environment International, Environment International, 180, 108186. DOI: 10.1016/j.envint.2023.108186
Liro M., van Emmerik T.H., Zielonka A., Gallitelli L., Mihai F.C., 2023b, The unknown fate of macroplastic in mountain river, Science of The Total Environment, 865, 161224. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2022.161224.
Liro M., Zielonka A., van Emmerik T.H.M., Grodzińska-Jurczak M., Kiss T., Liro J., Mihai F. C., 2023c, Mountains of plastic: Mismanaged plastic waste along the Carpthians watercourses, Science of The Total Environment, 888, 164058. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2023.164058.
Liro M., Zielonka A., Hajdukiewicz H., Mikuś P., Haska W., Gorczyca E., Krzemień K., Kieniewicz M., 2023d, Litter selfie: A citizen-science guide to photorecording data on macroplastic deposition along mountain rivers using smartphone, Water, 15(17), 3116. DOI: 10.3390/w15173116.
Liro M., Zielonka A., Mikuś P., 2024, First attempt to measure macroplastic fragmentation in rivers, Environment International, 191, 108935. DOI: 10.1016/j.envint.2024.108935.
Mishra S., White M.J., Beaumont P., Antoine P., Bridgland D.R., Limondin-Lozouet N., Santisteban J.I., Schreve D.C., Shaw A.D., Wenban-Smith F.F., Westaway R.W.C., White T.S., 2007, Fluvial deposits as an archive of early human activity, Quaternary Science Reviews, 26(22–24), 2996–3016. DOI: 10.1016/j.quascirev.2007.06.035.
Tasseron P., Begemann F., Joosse N. i in., 2023, Amsterdam urban water system as entry point of river plastic pollution, Environmental Science and Pollution Research, 30, 73590–73599. DOI: 10.1007/s11356-023-26566-5.
Thompson R.C., Swan S.H., Moore C.J., vom Saal F.S., 2009, Our plastic age, Philosophical Transactions of the Royal Society, B, 364.
Tramoy R., Gasperi J., Colasse L., Tassin B., 2020, Transfer dynamic of macroplastics in estuaries–New insights from the Seine estuary: Part 1. Long term dynamic based on date-prints on stranded debris, Marine Pollution Bulletin, 152, 110894. DOI: 10.1016/j.marpolbul.2020.110894.
van Emmerik T., Schwarz A., 2020, Plastic debris in rivers, WIREs Water, 7, e1398.
van Emmerik T.H.M., Frings R.M., Schreyers L.J., Hauk R ., de Lange S.I., Mellink Y.A.M., 2023, River plastic transport and deposition amplified by extreme flood, Water, 1, 514–522. DOI: 10.1038/s44221-023-00092-7.
van Emmerik T., Mellink Y., Hauk R., Waldschläger K., Schreyers, L., 2022, Rivers as plastic reservoirs, Water, 3, 786936. DOI: 10.3389/frwa.2021.786936.
van Emmerik T., Kieu-Le T.C., Loozen M., van Oeveren K., Strady E., Bui X.T., Egger M., Gasperi J., Lebreton L., Nguyen P.D., Schwarz A., Slat B., Tassin B., 2018, A Methodology to Characterize Riverine Macroplastic Emission into the Ocean, Frontiers in Marine Science 372(5). DOI: 10.3389/fmars.2018.00372.
Waters C.N., Zalasiewicz J., Summerhayes C., Barnosky A.D., Poirier C., Gałuszka A., Cearreta A., Edgeworth M., Ellis E.C., Ellis M., Jeandel C., Leinfelder R., McNeill J.R., Richter D.B., Steffen W., Syvitski J., Vidas D., Wagreich M., Williams M., Zhisheng A., Grinevald J., Odada E., Oreskes N., Wolfe A.P., 2016, The Anthropocene is functionally and stratigraphically distinct from the Holocene, Science, 351(6269). DOI: 10.1126/science.aad2622.
Weber C.J., Lechthaler S., 2021, Plastics as a stratigraphic marker in fluvial deposits, Anthropocene, 36, 100314. DOI: 10.1016/j.ancene.2021.100314.
Weideman E.A., Perold V., Ryan P.G., 2020, Limited long-distance transport of plastic pollution by the Orange-Vaal River system, Science of The Total Environment, 727, 138653. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2020.138653.
Wójcicki K., Nita M., 2004, Dolina dolnej Kłodnicy w dobie pradziejowego i wczesnośredniowiecznego osadnictwa – zapis w formach i osadach, [w:] D. Abłamowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej, Studia z obszaru Polski, Muzeum Śląskie, Katowice, 253–270.
Zalasiewicz J., Waters C.N., Do Sul J.A.I., Corcoran P.L., Barnosky A.D., Cearreta A., Edgeworth M., Gałuszka A., Jeandel C., Leinfelder R., McNeill J.R., Steffen W., Summerhayes C., Wagreich M., Williams M., Wolfe A.P., Yonan Y., 2016, The geological cycle of plastics and their use as a stratigraphic indicator of the Anthropocene, Anthropocene, 13, 4–17. DOI: 10.1016/j.ancene.2016.01.002.
Zalasiewicz J., Waters C., Williams M., Aldridge D.C., Wilkinson I.P., 2018, The stratigraphical signature of the Anthropocene in England and its wider context, Proceedings of the Geologists’ Association, 129(3), 482–491. DOI: 10.17863/CAM.33371.
https://www.bpf.co.uk/Plastipedia/Plastics_History/Default.aspx (dostęp: 22.01.2024).
Informacje: Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 87 - 108
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem
Field methods for studying macroplastic pollution in rivers
Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska
Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi
Publikacja: 27.03.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 367
Liczba pobrań: 287